Portal Orzeczeń Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lutego 2020 roku

Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR Radosław Florek

Protokolant: Marta Chęcińska

po rozpoznaniu 17 lutego 2020 roku w Dzierżoniowie

na rozprawie

sprawy z powództwa T. C. (1)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w S.

o zadośćuczynienie pieniężne w kwocie 5 000 zł

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powódki T. C. (1) na rzecz strony pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w S. kwotę 10,38 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

III.  odstępuje od obciążenia powódki T. C. (1) wydatkami tymczasowo poniesionymi przez Skarb Państwa.

Sygn. akt I C 8/18

UZASADNIENIE

CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.  Powódka T. C. (1) wystąpiła o zasądzenie na jej rzecz od strony pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w S. 5000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od 16 sierpnia 2015 roku do 31 grudnia 2015 roku i ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia pieniężnego z art. 446 § 4 k.c.

Na uzasadnienie tego żądania wskazała, że 13 maja 2015 roku na ulicy (...) we W. doszło do wypaku drogowego, w którym w wyniku zderzenia z tramwajem należącym do (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W. śmierć poniosła kierująca rowerem K. C.. Podała, że w momencie zdarzenia (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W. była objęta ochroną ubezpieczeniową w zakresie odpowiedzialnośći cywilnej, na podstawie umowy ubezpieczeniowej nr (...) zawartej ze stroną pozwaną (...) Spółką Akcyjną w S.. Oświadczyła, że w piśmie z 6 lipca 2015 roku jej pełnomocnik wystąpił do pozwanej Spółki o wypłatę na jej rzecz odpowiedniego zadośćuczynienia pieniężnego na podstawie art. 446 § 4 k.c., a pismem z 17 lipca 2015 roku strona pozwana odmówiła uznania tego roszczenia wobec braku podstaw do przyjęcia odpowiedzialności cywilnej po stronie ubezpieczonego czyli (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W.. Wskazała, że (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W. odpowiada za to zdarzenie na podstawie art. 435 § 1 k.c., wedle którego prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności. Podkreśliła, że między ruchem tramwaju a śmiercią K. C. zachodzi adekwatny związek przyczynowy, albowiem rowerzystka zginęła wskutek potrącenia przez tramwaj wchodzący w skład przedsiębiorstwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W.. Oświadczyła, że wyłączna wina poszkodowanego jako okoliczność egzoneracyjna występuje wówczas, gdy zawinione działanie poszkodowanego było jedyną przyczyną wypadku. Podała, że taka sytuacja nie występuje, jeżeli przyczyną wypadku była nie tylko wina poszkodowanego, ale gdy składają się na nią także inne elementy podmiotowe i przedmiotowe, gdyż konstrukcja art. 435 k.c. polega na przeciwstawieniu źródeł powstania szkody w płaszczyźnie przyczynowości, a nie winy. Wskazała, że dokładna analiza okoliczności zdarzenia prowadzi do wniosku, iż K. C. nie ponosi wyłacznej winy za jego zaistnienie. Podała, że układ hamulcowy tramwaju nie był sprawny, albowiem jeden z ośmiu hamulców szynowych nie opadał na szynę w trakcie badania. Podkreśliła, że rejestrator zdarzeń (...) był uszkodzony, co uniemożliwia ustalenie, jakiego rodzaju hamulca w chwili zdarzenia użył motorniczy i czy w tym czasie użył on dzwonka ostrzegawczego. W związku z tym podniosła, że konieczne jest ustalenie, czy przy w pełni sprawnym układzie hamulcowym, dojazd tramwaju do miejsca wypadku zostałby opóźniony na tyle, aby K. C. zdążyła opuścić tor ruchu tramwaju. Uznała dodatkowo, że K. C. w sposób znaczny przyczyniła się do zaistnienia wypadku, w zwiazku z czym dokonała zmniejszenia należnej jej sumy zadośćuczynienia o 50%. Podała, że jest babcią K. C., a ze zmarłą łączyła ją szczególna więź emocjonalna, oparta na miłości i przyjaźni. Oświadczyła, że zmarła była oddaną i kochającą wnuczką, która stanowiła dla niej wsparcie i pocieszenie. Podkreśliła, że nie pogodziła się ze śmiercią ukochanej wnuczki, a jej śmierć była dla niej ogromnym i niespodziwanym ciosem. W ocenie powódki, w świetle tych okoliczności przysługuje jej zadośćuczynienie pieniężne w kwocie 10 000 zł, które w związku z przyczynieniem się K. C. do tego zdarzenia podlega obniżeniu do 5000 zł.

2.W odpowiedzi na pozew z 12 lutego 2018 roku, strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości.

Motywując swoje stanowisko przyznała, że doszło do wypadku opisanego w pozwie, a ona w okresie od 1 stycznia 2015 roku do 31 grudnia 2015 roku ubezpieczała od odpowiedzialności cywilnego (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością we W. w ramach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej lub użytkowania mienia. Zarzuciła, że stan zagrożenia oraz sytuację wypadkową spowodowała wyłącznie kierująca rowerem, albowiem nie ustąpiła pierwszeństwa jadącemu z tego samego kierunku tramwajowi oraz nie zachowała wymaganej szczególnej ostrożności podczas wykonywania manewru zmiany kierunku jazdy w prawo. Podkreśliła, że motorniczy swoim zachowaniem nie przyczynił się do powstania szkody, gdyż tramwaj poruszał się z dozwoloną w tym miejscu prędkością, a motorniczy zareagował na zachowanie rowerzystki, gdy była jeszcze na pasie drogowym. Podała również, że niesprawność w zakresie jednego hamulca była praktycznie bez znaczenia.

STAN FAKTYCZNY

I.Najbliższy członek rodziny

1.Powódka T. C. (2) z domu K. jest matką P. C..

Dowód: odpis skrócony aktu urodzenia sporządzonego w Urzędzie Stanu Cywilnego w D. o oznaczeniu (...) – k. 196,

odpis skrócony aktu małżeństwa sporządzonego w Urzędzie Stanu Cywilnego w Ł. o oznaczeniu (...) – k. 202.

2.K. C. była córką P. C..

Dowód: odpis skrócony aktu zgonu sporządzonego w Urzędzie Stanu Cywilnego we W. o oznaczeniu (...) – k. 205.

II.Przedsiębiorstwo wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody

1. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W. świadczy usługi przewozu w ramach komunikacji miejskiej na terenie miasta W..

Fakt bezsporny.

III.Umowa ubezpieczenia

1.  W okresie od 1 stycznia 2015 roku do 31 grudnia 2015 roku, (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W. była objeta umową ubezpieczenia odpowiedzielności cywilnej z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej zawartą ze stroną pozwaną (...) Spółką Akcyjną w S..

Dowód: odpis polisy nr (...) - akta szkody o numerze (...).

IV.Przebieg zdarzenia

1.W dniu 13 maja 2015 roku, około godziny 19.20 we W., kierująca rowerem K. C. jechała ulicą (...) w kierunku ulicy (...) i w trakcie wykonywania manewru skrętu w prawo w drogę wewnętrzną prowadzącą do budynku Akademii Wychowania Fizycznego nie ustapiła pierwszeństwa jadącemu w tym samym kierunku tramwajowi linii numer (...).

Dowód: notatka urzędowa z 13 maja 2015 roku – k. 1-5 akt Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście we W. o sygnaturze PR1 Ds. 2874/15,

protokół przesłuchania świadka J. S. z 13 maja 2015 roku – k. 7-9 akt Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście we W. o sygnaturze PR1 Ds. 2874/15,

protokół przesłuchania świadka Z. K. z 14 maja 2015 roku – k. 23-24 akt Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście we W. o sygnaturze PR1 Ds. 2874/15,

protokół przesłuchania świadka K. Z. z 28 maja 2015 roku – k. 36-38 akt Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście we W. o sygnaturze PR1 Ds. 2874/15,

rekonstrukcyjna opinia biegłego Nr 5/06/15 z 23 czerwca 2015 roku – k. 86-98 akt Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście we W. o sygnaturze PR1 Ds. 2874/15,

opinia pisemna biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej Ł. G. z 17 czerwca 2018 roku - k. 214-245,

opinia pisemna łączna biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych J. W. i biegłego sądowego z zakresu medycyny sądowej M. B. z 2 września 2019 roku - k. 331-367,

ustne wyjaśnienia opinii pisemnej biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej Ł. G. - k. 270,

ustne wyjaśnienia opinii pisemnej łącznej biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych J. W. - k. 411.

2.  Przed wykonaniem tego manewru K. C. nie upewniła się, czy może go wykonać i nie zasygnalizowała zamiaru wykonania tego manewru. Gdy tylko motorniczy dostrzegł, że K. C. zamierza skręcić w prawo, uruchomił hamowanie awaryjne i dzwonek zewnętrzny. K. C. dostrzegła tramwaj i wówczas delikatnie podniosła się z siedzenia, aby docisnąć pedała roweru i ucieć przed tramwajem.

Dowód: protokół przesłuchania świadka K. Z. z 28 maja 2015 roku – k. 36-38 akt Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście we W. o sygnaturze PR1 Ds. 2874/15,

rekonstrukcyjna opinia biegłego Nr 5/06/15 z 23 czerwca 2015 roku – k. 86-98 akt Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście we W. o sygnaturze PR1 Ds. 2874/15,

opinia pisemna biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej Ł. G. z 17 czerwca 2018 roku - k. 214-245,

opinia pisemna łączna biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych J. W. i biegłego sądowego z zakresu medycyny sądowej M. B. z 2 września 2019 roku - k. 331-367,

ustne wyjaśnienia opinii pisemnej biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej Ł. G. - k. 270,

ustne wyjaśnienia opinii pisemnej łącznej biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych J. W. - k. 411.

3.  K. C. wjechała jednak bezpośrednio pod przód tego tramwaju i została przez niego potrącona.

Dowód: odpis skrócony aktu zgonu sporządzonego w Urzędzie Stanu Cywilnego we W. o oznaczeniu (...) – k. 205,

notatka urzędowa z 13 maja 2015 roku – k. 1-5 akt Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście we W. o sygnaturze PR1 Ds. 2874/15,

protokół przesłuchania świadka K. Z. z 28 maja 2015 roku – k. 36-38 akt Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście we W. o sygnaturze PR1 Ds. 2874/15,

opinia pisemna biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej Ł. G. z 17 czerwca 2018 roku - k. 214-245,

opinia pisemna łączna biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych J. W. i biegłego sądowego z zakresu medycyny sądowej M. B. z 2 września 2019 roku - k. 331-367.

4.  W momencie zdarzenia tramwaj poruszał się z prędkością około 49 km/h, a w miejscu zdarzenia obowiązywało wówczas ograniczenie prędkości do 50 km/h.

Dowód: protokół przesłuchania świadka K. Z. z 28 maja 2015 roku – k. 36-38 akt Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście we W. o sygnaturze PR1 Ds. 2874/15,

rekonstrukcyjna opinia biegłego Nr 5/06/15 z 23 czerwca 2015 roku – k. 86-98 akt Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście we W. o sygnaturze PR1 Ds. 2874/15,

uzupełniająca opinia biegłego Nr 5b/06/15 z 21 marca 2016 roku – akta Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście we W. o sygnaturze PR1 Ds. 2874/15,

opinia pisemna biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej Ł. G. z 17 czerwca 2018 roku - k. 214-245,

ustne wyjaśnienia opinii pisemnej łącznej biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych J. W. - k. 411.

V.Pojazd uczestniczący w zdarzeniu

1.Tramwaj uczestniczący w tym wypadku stanowił własność (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W..

Dowód: notatka urzędowa z 13 maja 2015 roku – k. 1-5 akt Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście we W. o sygnaturze PR1 Ds. 2874/15.

2.  Tramwaj ten posiada osiem hamulców szynowych.

Dowód: opinia dotycząca oceny technicznej pojazdów 1/06/2015/OT z 12 czerwca 2015 roku – k. 67-81 akt Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście we W. o sygnaturze PR1 Ds. 2874/15,

opinia pisemna biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej Ł. G. z 17 czerwca 2018 roku - k. 214-245,

ustne wyjaśnienia opinii pisemnej biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej Ł. G. - k. 270.

3.  W dniu 15 maja 2015 roku, przeprowadzono ocenę stanu technicznego tego pojazdu i stwierdzono, że jeden hamulec szynowy na drugim wózku z lewej strony nie opadał, dzwonki zewnętrzne były sprawne i dobrze słyszalne, a w chwili wypadku rejestrator zdarzeń (...) był niesprawny.

Dowód: opinia dotycząca oceny technicznej pojazdów 1/06/2015/OT z 12 czerwca 2015 roku – k. 67-81 akt Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście we W. o sygnaturze PR1 Ds. 2874/15,

opinia pisemna biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej Ł. G. z 17 czerwca 2018 roku - k. 214-245,

opinia pisemna łączna biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych J. W. i biegłego sądowego z zakresu medycyny sądowej M. B. z 2 września 2019 roku - k. 331-367,

ustne wyjaśnienia opinii pisemnej biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej Ł. G. - k. 270.

4.Stan techniczny układu hamulcowego przedmiotowego pojazdu, pomimo jego częściowej niesprawności, spełniał wymagane normy.

Dowód: opinia dotycząca oceny technicznej pojazdów 1/06/2015/OT z 12 czerwca 2015 roku – k. 67-81 akt Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście we W. o sygnaturze PR1 Ds. 2874/15,

opinia pisemna biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej Ł. G. z 17 czerwca 2018 roku - k. 214-245,

opinia pisemna łączna biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych J. W. i biegłego sądowego z zakresu medycyny sądowej M. B. z 2 września 2019 roku - k. 331-367,

ustne wyjaśnienia opinii pisemnej biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej Ł. G. - k. 270.

5.W tym pojeździe szynowym dzwonek zewnętrzny załączany jest automatycznie wraz z uruchomieniem hamulców awaryjnych.

Dowód: opinia pisemna biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej Ł. G. z 17 czerwca 2018 roku - k. 214-245,

ustne wyjaśnienia opinii pisemnej biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej Ł. G. - k. 270.

VI.Skutki zdarzenia

1.W wyniku doznanych w tym zdarzeniu obrażeń ciała K. C. poniosła śmierć na miejscu.

Dowód: odpis skrócony aktu zgonu sporządzonego w Urzędzie Stanu Cywilnego we W. o oznaczeniu (...) – k. 205,

notatka urzędowa z 13 maja 2015 roku – k. 1-5 akt Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście we W. o sygnaturze PR1 Ds. 2874/15,

protokół przesłuchania świadka K. Z. z 28 maja 2015 roku – k. 36-38 akt Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia-Śródmieście we W. o sygnaturze PR1 Ds. 2874/15,

opinia pisemna biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej Ł. G. z 17 czerwca 2018 roku - k. 214-245,

opinia pisemna łączna biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych J. W. i biegłego sądowego z zakresu medycyny sądowej M. B. z 2 września 2019 roku - k. 331-367,

ustne wyjaśnienia opinii pisemnej łącznej biegłego sądowego z zakresu medycyny sądowej M. B. - k. 411.

2.Gdyby w trakcie zdarzenia były sprawne wszystkie hamulce szynowe, to opóźnienie hamowania tramwaju byłoby minimalnie większe i K. C. nie mogłaby uniknąć zderzenia z nim, a w efekcie śmierci.

Dowód: opinia pisemna łączna biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych J. W. i biegłego sądowego z zakresu medycyny sądowej M. B. z 2 września 2019 roku - k. 331-367,

opinia pisemna łączna biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych J. W. i biegłego sądowego z zakresu medycyny sądowej M. B. z 2 września 2019 roku - k. 331-367,

ustne wyjaśnienia opinii pisemnej biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej Ł. G. - k. 270,

ustne wyjaśnienia opinii pisemnej łącznej biegłego sądowego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych J. W. - k. 411.

3.Gdyby w trakcie zdarzenia K. C. usłyszała dzwonek pojazdu szynowego, to nie uniknęłaby zderzenia z nim.

Dowód: ustne wyjaśnienia opinii pisemnej biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej Ł. G. - k. 270.

VII.Zawiadomienie o szkodzie

1.Pismem z 6 lipca 2015 roku, pełnomocnik powódki zawiadomił pozwaną Spółkę o opisanym powyżej zdarzeniu i zażądał przyznania powódce zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę w kwocie 30 000 zł.

Dowód: odpis pisma pełnomocnika powódki do strony pozwanej z 6 lipca 2015 roku - akta szkody o numerze (...).

2.Pismo to doręczono stronie pozwanej w dniu 13 lipca 2015 roku.

Dowód: odpis pisma pełnomocnika powódki do strony pozwanej z 6 lipca 2015 roku - akta szkody o numerze (...).

VIII.Odmowa przyznania zadośćuczynienia pieniężnego

1.  Pismem z 17 lipca 2015 roku, pozwana Spółka odmówiła przyznania powódce zadośćuczynienia pieniężnego uznając, że (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W. nie ponosi odpowiedzialności za przedmiotowe zdarzenie, albowiem doszło do niego wyłącznie z winy K. C..

Dowód: odpis pisma strony pozwanej do pełnomocnika powódki z 17 lipca 2015 roku - akta szkody o numerze (...).

ROZWAŻANIA PRAWNE

I. Odpowiedzialność prowadzącego przedsiębiorstwo (punkt I wyroku)

1.  Wedle przepisu art. 435 § 1 k.c., prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności.

2.  Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka z art. 435 k.c. oparta jest na założeniu, że samo funkcjonowanie zakładu wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody stwarza niebezpieczeństwo wyrządzenia szkody niezależnie od działania lub zaniechania podmiotu prowadzącego taki zakład. Dla przypisania odpowiedzialności podmiotowi, którego odpowiedzialność konstruowana jest na zasadzie ryzyka, zbędne jest rozważanie, czy można mu przypisać zawinienie lub bezprawne zaniedbania, a zatem odpowiedzialności tej nie wyłączy przeprowadzenie dowodu braku jego winy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 16 lipca 2019 roku, III APa 12/19, LEX nr 2713564; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 3 kwietnia 2019 roku, I AGa 201/18, LEX nr 2668201; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 19 grudnia 2018 roku, III APa 16/18, LEX nr 2605628; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 10 sierpnia 2018 roku, I ACa 1412/17, LEX nr 2635196).

3.  Zakresem przedmiotowym art. 435 k.c. objęte są tylko takie przedsiębiorstwa, które dla prawidłowego funkcjonowania (dla osiągnięcia zakładanych celów) muszą opierać swą działalność na wykorzystaniu odpowiednio przetworzonych sił przyrody (pary, gazu, elektryczności itp.). Muszą być to zarazem siły odpowiednio przetworzone za pomocą różnego rodzaju maszyn i urządzeń mechanicznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 19 grudnia 2018 roku, III APa 16/18, LEX nr 2605628). W omawianym przepisie nie chodzi przy tym o przedsiębiorstwo, które jedynie wykorzystuje do realizacji części zadań urządzenia wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody, lecz o takie, które jako całość wprawiane jest w ruch za pomocą sił przyrody. Użyta siła przyrody powinna stanowić siłę napędową przedsiębiorstwa jako całości, tak aby jego istnienie oraz praca były uzależnione od wykorzystania sił przyrody, bez użycia których nie osiągnęłoby celu, do jakiego zostało utworzone. Ujęcie funkcjonalne, właściwe do zdefiniowania pojęcia przedsiębiorstwa poruszanego siłami przyrody w rozumieniu art. 435 § 1 k.c., oznacza przedsiębiorstwo, którego globalny cel funkcjonowania jest zależny od użycia sił przyrody, a korzystanie z nich stanowi warunek konieczny jego istnienia i funkcjonowania w tym sensie, że zarówno jego struktura, jak i system organizacji oraz wykonywania zadań jest dostosowany do sił przyrody i zależny od nich (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 20 stycznia 2020 roku, I ACa 498/19, LEX nr 2907150; wyrok Sądu Najwyższego z 27 września 2018 roku, III PK 77/17, LEX nr 2566510; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 10 sierpnia 2018 roku, I ACa 1412/17, LEX nr 2635196).

4.  Przepis art. 435 § 1 k.c. wprowadza rozszerzoną odpowiedzialność przedsiębiorstw wprawianych w ruch za pomocą sił przyrody, opartą na zasadzie ryzyka, przy czym odpowiedzialność ta istnieje pod warunkiem, że szkoda istotnie pozostaje w normalnym związku przyczynowym z ruchem przedsiębiorstwa (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 20 stycznia 2020 roku, I ACa 498/19, LEX nr 2907150; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 8 maja 2019 roku, III APa 31/18, LEX nr 2684281). Nie istnieje domniemanie, że szkoda powstaje w związku z ruchem przedsiębiorstwa i okoliczność tę należy wykazać w procesie, przy czym ciężar dowodu tego faktu spoczywa zgodnie z art. 6 k.c. na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, czyli na poszkodowanym (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 20 stycznia 2020 roku, I ACa 498/19, LEX nr 2907150).

5.  Wyrządzenie szkody przez "ruch przedsiębiorstwa" ma miejsce zarówno wtedy, gdy szkoda jest bezpośrednim skutkiem użycia sił przyrody i pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z niebezpieczeństwem wynikającym z zastosowania tych sił, jak i wtedy, gdy pozostaje w związku z samym tylko ruchem przedsiębiorstwa, jako całości. Ruch przedsiębiorstwa, w ujęciu art. 435 § 1 k.c., zatem to każda działalność tego przedsiębiorstwa, a nie tylko taka, która jest bezpośrednio związana z działaniem sił przyrody i która stanowi następstwo ich działania (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 8 maja 2019 roku, III APa 31/18, LEX nr 2684281; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 13 grudnia 2018 roku, I ACa 228/18, LEX nr 2669659; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 30 października 2018 roku, I ACa 68/18, LEX nr 2624019).

6.  Poza sporem pozostawał fakt, że (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W. świadczy usługi przewozu w ramach komunikacji miejskiej przy użyciu różnego rodzaju pojazdów wprawianych w ruch za pomocą sił przyrody, takich jak paliwa płynne, czy energia elektryczna. Jej funkcjonowanie jest więc uzależnione od użycia tych sił przyrody, a korzystanie z nich stanowi konieczny warunek jej istnienia i osiągnięcia celów, dla których została utworzona.

7.  (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W. jest podmiotem prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody w rozumieniu art. 435 § 1 k.c.

8.  Ruch przedsiębiorstwa prowadzonego przez (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością we W. polega przede wszystkim na udziale w ruchu drogowym wchodzących w jego skład pojazdów.

9.  K. C. kierując rowerem zderzyła się z uczestniczącym w ruchu drogowym tramwajem należącym do tego przedsiębiorstwa. W wyniku tego zdarzenia doznała obrażeń ciała, które skutkowały jej zgonem. Wystąpienie takich obrażeń, jak również będąca ich efektem śmierć poszkodowanego, są typowym i normalnym następstwem zderzenia człowiek z takim pojazdem jak tramwaj.

10.  Zgon K. C. pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z ruchem przedsiębiorstwa prowadzonego przez (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością we W.

11.  Wskazane okoliczności nie były kwestionowane przez pozwaną Spółkę.

12.  W niniejszej sprawie spełniane są przewidziane w art. 435 § 1 k.c. przesłanki odpowiedzialności cywilnej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W. za sporne zdarzenie.

II. Wyłączna wina poszkodowanego (punkt I wyroku)

1.Odpowiedzialność odszkodowawcza w przypadku zaistnienia przesłanek z art. 435 k.c. może zostać wyłączona jedynie przez wykazanie wystąpienia jednej z trzech przesłanek egzoneracyjnych tj. iż szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznej winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą przedsiębiorstwo nie ponosi odpowiedzialności (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 16 lipca 2019 roku, III APa 12/19, LEX nr 2713564; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 3 kwietnia 2019 roku, I AGa 201/18, LEX nr 2668201).

2. Ocena winy poszkodowanego, jako okoliczności egzoneracyjnej, jest dokonywana w kategoriach adekwatnego związku przyczynowego, tj. przewidziana w tym przepisie wyłączna wina w spowodowaniu szkody występuje wtedy, gdy zawinione zachowanie poszkodowanego było jedyną przyczyną sprawczą. Istnieć więc musi normalny związek przyczynowy wyłącznie pomiędzy zawinionym zachowaniem się poszkodowanego i doznaną przez niego szkodą, a ruch przedsiębiorstwa jest tylko czynnikiem przypadkowym, który został włączony do postępowania poszkodowanego i umożliwił mu wyrządzenie sobie szkody. W konsekwencji, nie uchyla odpowiedzialności nawet ustalenie, że wina może być przypisana jedynie samemu poszkodowanemu, jeżeli równocześnie wystąpiły inne jeszcze przyczyny szkody w rozumieniu adekwatnego związku przyczynowego, choćby niezawinione przez prowadzącego przedsiębiorstwo (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 16 lipca 2019 roku, III APa 12/19, LEX nr 2713564; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 8 maja 2019 roku, III APa 31/18, LEX nr 2684281).

3.Ciężar udowodnienia wyłącznej winy poszkodowanego spoczywa na odpowiedzialnym, a zatem chcąc uwolnić się od odpowiedzialności, powinien on wykazać nie tylko winę poszkodowanego, ale zarazem brak jakiejkolwiek winy własnej i "wyłączny" związek przyczynowy między zachowaniem się poszkodowanego a wypadkiem (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 8 maja 2019 roku, III APa 31/18, LEX nr 2684281; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 10 sierpnia 2018 roku, I ACa 1412/17, LEX nr 2635196).

4. W świetle przepisów art. 25 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 roku - Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2012 roku, poz. 1137 z późn. zm.), pojazd szynowy, zarówno na skrzyżowaniu równorzędnym, jak i w przypadku przecinania się kierunków ruchu poza skrzyżowaniem, ma pierwszeństwo w stosunku do innych pojazdów, bez względu na to, z której strony nadjeżdża.

5.W niniejszej sprawie kierunek ruchu tramwaju, jak i kierunek ruchu rowerzystki, przecinały się w wyniku wykonania przez rowerzystkę manewru skrętu w prawo. Oznacza to, że tramwaj miał pierwszeństwo przejazdu, a w związku z tym K. C. była obowiązana ustąpić mu pierwszeństwo.

6.Przed wykonaniem tego manewru K. C. nie upewniła się, czy może go wykonać i nie zasygnalizowała zamiaru wykonania tego manewru. Doprowadziło to do tego, że nie ustąpiła mu pierwszeństwa i zderzyła się z tramwajem.

7.Takie zachowanie K. C. było niezgodne z prawem czyli miało charakter zawiniony, a zderzenie z tramwajem i jego konsekwencje dla jej życia były normalnym następstwem tego zawinionego działania.

8.Bezpośrednią przyczyną wypadku i będącego jego skutkiem zgonu K. C. było jej zawinione zachowanie.

9.Motorniczy w trakcie zdarzenia zachował szczególną ostrożność i rozpoczął hamowania awaryjne, gdy tylko stwierdził, że może wystąpić stan zagrożenia. Jego reakcja była prawidłowa i ponadprzeciętnie szybka.

10.Reakcja motorniczego na stan zagrożenia wywołany przez K. C. nie stanowiła przyczyny tegoż zdarzenia.

11.Nie stwierdzono, aby w przedmiotowym tramwaju w chwili zdarzenia był niesprawny dzwonek zewnętrzny, a jest on załączany automatycznie wraz z uruchomieniem hamulców awaryjnych. Jego użycie potwierdził motorniczy K. Z..

12.Dynamika zdarzenia wskazuje, że nawet gdyby K. C. usłyszała dzwonek pojazdu szynowego, to nie uniknęłaby zderzenia z nim (k. 277 i 428 akt).

13.Nie ma podstaw do przyjęcia, aby przyczyną tego wypadku był brak użycia dzwonka zewnętrznego.

14. W momencie zdarzenia tramwaj poruszał się z prędkością około 49 km/h, a w miejscu zdarzenia obowiązywało wówczas ograniczenie prędkości do 50 km/h. Nie doszło więc do przekroczenia przez ten pojazd dopuszczalnej prędkości.

15.Przyczyną wypadku nie było przekroczenie prędkości przez pojazd szynowy.

16.Układ hamulcowy tego tramwaju był sprawny i spełniał wymagane normy.

17.Uszkodzenie jednego z ośmiu hamulców szynowych została stwierdzone dwa dni po wypadku. Brak jest dowodów na to, że już w trakcie zdarzenia był on niesprawny i nie można wykluczyć, iż wówczas funkcjonował prawidłowo. Do jego uszkodzenia mogło bowiem dojść po tym zdarzeniu, w trakcie podnoszenia tego pojazdu lub podczas jazdy do zajezdni (k. 341-342, 425-426 i 428 akt).

18.Ewentualna niesprawność jednego z hamulców szynowych w momencie wypadku nie miało wpływu na jego przebieg i skutki tego wypadku. Opóźnienie hamowania przy sprawności wszystkich ośmiu hamulców szynowych a nie tylko siedmiu, byłoby tylko minimalnie większe i nie spowodowałoby, że K. C. uniknęłaby zderzenia z tramwajem i w efekcie śmierci (k. 276, 278-280, 426 i 432 akt).

19.Ewentualne uszkodzenie jednego z hamulców szynowych nie doprowadziło do takiego wydłużenia drogi hamowania, że skutkowało to wypadkiem i śmiercią K. C..

20.Jedyną przyczyną przedmiotowego zdarzenia i śmierci K. C. było jej zawinione działanie, gdyż nie można stwierdzić, aby jakiekolwiek inne okoliczności przyczyniły się do tego wypadku.

21.Sporny wypadek i zgon K. C. nastąpiły z wyłącznej winy poszkodowanej K. C..

22. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W. nie ponosi odpowiedzialności za to zdarzenie.

III. Odpowiedzialność ubezpieczyciela (punkt I wyroku)

1.Przepis art. 822 § 1 k.c. stanowi, że przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony.

2.Przewidziane w art. 822 § 1 k.c. ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej dotyczy zobowiązania ubezpieczonego z tytułu wyrządzenia innym szkody, za którą ponosi on odpowiedzialność. Przesłanką powstania obowiązku zapłacenia przez ubezpieczyciela, w granicach określonych umową ubezpieczenia, odszkodowania poszkodowanej osobie trzeciej jest istnienie cywilnoprawnej odpowiedzialności ubezpieczonego, którego obciąża zobowiązanie o charakterze odszkodowawczym. Ubezpieczyciel powinien spełnić swoje świadczenie w razie rzeczywistego powstania obowiązku świadczenia odszkodowawczego po stronie ubezpieczonego. Odpowiedzialność ubezpieczyciela nie może powstać, gdy ubezpieczony sprawca szkody nie ponosi odpowiedzialności wobec poszkodowanego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 22 maja 2019 roku, IV CSK 96/18, LEX nr 2671163).

3.W dniu przedmiotowego zdarzenia, (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W. była objęta umową ubezpieczenia odpowiedzielności cywilnej z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej zawartą ze stroną pozwaną (...) Spółką Akcyjną w S..

4.W takim samym zakresie jak (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W., na podstawie tej umowy ubezpieczenia, odpowiada za skutki tego wypadku pozwana Spółka.

5.Mając na uwadze, że (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością we W. nie ponosi odpowiedzialności za przedmiotowe zdarzenie, nie można takiej odpowiedzialności przypisać także jej ubezpieczycielowi czyli pozwanej Spółce.

6.Powództwo należało w całości oddalić.

IV. Koszty procesu (punkt II wyroku)

1.  Wedle przepisu art. 98 § 2 zd. 1 k.p.c., do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie.

2.  Do kosztów procesu poniesionych przez stronę pozwaną należało zaliczyć: opłatę notarialną za poświadczenie odpisu pełnomocnictwa procesowego w kwocie 7,38 zł (k. 173 akt) oraz opłaty kancelaryjne w kwocie 3 zł (k. 198 i 318 akt), co daje łącznie 10,38 zł.

3.Zgodnie z przepisem art. 98 § 1 k.p.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

4.W niniejszej sprawie powódka w całości przegrała proces.

5.Powódka jest obowiązana zwrócić stronie pozwanej poniesione przez nią koszty procesu w całości.

V. Wydatki tymczasowo poniesione przez Skarb Państwa (punkt III wyroku)

1.W rozpoznawanej sprawie Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie w związku z podejmowanymi z urzędu przez skład orzekający czynnościami poniósł tymczasowo wydatki na zwrot kosztów stawiennictwa na rozprawie biegłego sądowego Ł. G. w kwocie 367,02 zł (k. 294 akt), wynagrodzenie biegłego sądowego J. W. za wydanie opinii pisemnej łącznej w kwocie 1975,79 zł (k. 371 akt) i wynagrodzenie biegłego sądowego M. B. za wydanie opinii pisemnej łącznej w kwocie 1713,11 zł (k. 371 akt), co daje w sumie 4055,92 zł.

2.Wedle przepisów art. 113 ust. 1 i 2 w zw. art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity - Dz.U. z 2019 roku, poz. 785 z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o kosztach sądowych”, wydatkami tymczasowo poniesionymi przez Skarb Państwa sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży strony, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu.

3.W rozpoznawanej sprawie, stosując odpowiednio przepis art. 98 § 1 k.p.c., co do zasady należało tymi wydatkami obciażyć powódkę jako stronę, która w całości przegrała ten proces.

4.Zgodnie z przepisami art. 113 ust. 4 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych, w przypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może odstąpić od przewidzianego w ust. 2-3a obciążenia tymi wydatkami.

5.Należy przyjąc, że zastosowanie przepisów art. 113 ust. 4 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie zwrotu wydatków tymczasowo poniesionymi przez Skarb Państwa. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu, zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego stron. Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 4 kwietnia 2017 roku, I ACa 1596/16, LEX nr 2480879; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 30 listopada 2016 roku, I ACa 495/16, LEX nr 2191512; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 25 września 2015 roku, I ACa 533/15, LEX nr 1927636).

6. Za zastosowaniem przepisów art. 113 ust. 4 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych może przemawiać charakter żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenie dla strony i subiektywne przekonanie strony o zasadności dochodzonych roszczeń (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 29 listopada 2017 roku, I ACa 422/17, LEX nr 2461420; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 25 maja 2017 roku, III AUa 1290/16, LEX nr 2304354; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 20 września 2016 roku, I ACa 276/16, LEX nr 2137004; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 28 kwietnia 2016 roku, I ACa 1034/15, LEX nr 2071830; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 22 kwietnia 2016 roku, I ACa 1130/15, LEX nr 2041777). Jednakże subiektywne przekonanie o zasadności roszczenia musi być wsparte na obiektywnych podstawach związanych z charakterem rozstrzyganego sporu i jego szczególną zawiłością, które powodują, że usprawiedliwione jest bronienie rozbieżnych stanowisk co do podstaw i treści mającego zapaść orzeczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 25 maja 2017 roku, III AUa 1290/16, LEX nr 2304354; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 16 grudnia 2016 roku, I ACa 955/16, LEX nr 2191500; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 8 lipca 2016 roku, I ACa 1380, LEX nr 2090436; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 18 maja 2016 roku, I ACa 173/16, LEX nr 2087807; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 18 maja 2016 roku, I ACa 170/16, LEX nr 2087806; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 16 marca 2016 roku, I ACa 1732/15, LEX nr 2023634; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 10 grudnia 2015 roku, I ACa 930/15, LEX nr 1993140).

7. Niejasności co przyczyn przedmiotowego wypadku, w szczególności w zakresie stanu technicznego pojazdu szynowego, i niepełne ich wyjaśnienie w ramach postępowania karnego, mogły spowodować u powódki przekonanie o zasadności dochodzonego w niniejszej sprawie roszczenia. Należy przy tym podkreślić, że powódka nie był w stanie w żaden sposób zweryfikować swojego stanowiska w tym przedmiocie przed wytoczeniem powództwa, albowiem nie posiadał odpowiedniej wiedzy i możliwości, aby właściwie ocenić wpływ poszczególnych okoliczności na przebieg spornego zdarzenia. Dopiero pogłębiona analiza wszystkich okoliczności sprawy, wymagająca przeprowadzenia dowodów z opinii pisemnych kilku biegłych sądowych, pozwoliła na dokonanie prawidłowej oceny przyczyn tego zdarzenia.

8. Obciążenie powódki wydatkami poniesionymi tymczasowo przez Skarb Państwa w kwocie 4055,92 zł pogłębiałoby w jej przypadku poczucie krzywdy doznanej w związku ze śmiercią wnuczki.

9.Powódka znajduje się w trudnej sytuacji majątkowej, co skutkowało zwolnieniem jej od kosztów sądowych (k. 94 akt).

10. W tych okolicznościach obciążenie powódki tymi wydatkami byłoby oczywiście niesłuszne, niesprawiedliwe i niezgodne z zasadami współżycia społecznego, a tym samym w niniejszej sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek przemawiający za odstąpieniem od obciążenia nimi powódki.