Portal Orzeczeń Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 kwietnia 2018 roku

Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: ASR Ewa Malinka

Protokolant: Edyta Szmigiel

po rozpoznaniu w dniu 19 kwietnia 2018 roku w Dzierżoniowie

na rozprawie

sprawy z powództwa H. B.

przeciwko J. F.

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

I/ usuwa niezgodność między ujawnionym w księdze wieczystej numer (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych, stanem prawnym nieruchomości w postaci lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w budynku mieszkalnym na Osiedlu (...) w D., a rzeczywistym stanem prawnym przez wykreślenie w dziale III opisanej księgi wieczystej ograniczonego prawa rzeczowego w postaci dożywotniej, bezpłatnej służebności mieszkania ustanowionej na rzecz J. F.,

II/ przyznaje ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie na rzecz radcy prawnego K. S. z Kancelarii Radcy Prawnego w B. kwotę 369 zł, w tym kwotę 69 zł podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu.

Sygn. akt I C 514/17

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 29 marca 2017 r. przeciwko pozwanej J. F., powódka H. B. wniosła o usunięcie niezgodności między ujawnionym w księdze wieczystej numer (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie VI Wydział Ksiąg Wieczystych, stanem prawnym nieruchomości w postaci lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w budynku mieszkalnym na Osiedlu (...) w D., a rzeczywistym stanem prawnym przez wykreślenie w dziale III opisanej księgi wieczystej ograniczonego prawa rzeczowego w postaci dożywotniej, bezpłatnej służebności mieszkania ustanowionej na rzecz J. F.. Nadto powódka wniosła o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu według norm przepisanych.

Ustanowiony dla pozwanej J. F. pełnomocnik z urzędu wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pełnomocnik wskazał, że nie można zgodzić się iż pozwana od ponad 10 lat nie wykonuje służebności mieszkania. Z jej zeznań wynika, że w przedmiotowym lokalu ma swoje rzeczy i szafę. Z kolei powódka w złożonych zeznaniach przyznała, że pozwana miała w mieszkaniu swoje rzeczy i klucze do tego mieszkania, zaś fakt wyrzucenia rzeczy pozwanej przez powódkę i wymiana zamków w drzwiach nie może świadczyć o tym, że pozwana nie wykonuje służebności. Pełnomocnik zwrócił też uwagę, że zgodnie z zeznaniami powódki, większą część środków na zakup mieszkania przekazała pozwana. Zaś biorąc pod uwagę tę okoliczność oraz obecną sytuację osobistą pozwanej, niniejsze powództwo jest sprzeczne z art. 5 k.c., mianowicie z zasadami uczciwości i lojalności. Wytaczając niniejsze powództwo, powódka z góry zakłada, że pozwana nigdy już nie powróci do takiego stanu zdrowia, który umożliwiłby jej samodzielne zamieszkanie lub zamieszkanie przy pomocy osób drugich. Pełnomocnik wskazał również, że należy przyjąć, iż służebność osobista mieszkania nie może wygasnąć wcześniej niż z chwilą śmierci osoby uprawnionej, a przepis art. 299 k.c. jest przepisem szczególnym względem przepisu art. 293 § 1 k.c.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Lokal mieszkalny nr (...), stanowiący odrębną nieruchomość, o powierzchni 19,69 m ², położony w budynku mieszkalnym na Osiedlu (...) w D., stanowi własność powódki H. B..

Dowód: odpis księgi wieczystej o nr (...) – k. 7-13.

Powódka H. B. w dniu 16 czerwca 1999 r., na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Zgierzu, sygn. akt Op 5/95, została opiekunem prawnym dla całkowicie ubezwłasnowolnionej J. F.. Została zwolniona z tej funkcji postanowieniem Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie z dnia 10 lipca 2008 r., sygn. akt III RNs 215/08.

Dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie z dnia 10 lipca 2008 r., sygn. akt III RNs 215/08 – w aktach o sygn. III RNs 215/08.

J. F. decyzją lekarza orzecznika ZUS z dnia 7 września 1999 r. została uznana za całkowicie niezdolną do pracy i niezdolną do samodzielnej egzystencji.

Dowód: wypis z treści orzeczenia lekarza orzecznika ZUS – k. 41.

Lokal mieszkalny nr (...) położony na Osiedlu (...) w D. powódka H. B. nabyła w dniu 19.11.2001 r. na podstawie umowy sprzedaży sporządzonej w formie aktu notarialnego przed notariusz L. B. w Kancelarii Notarialnej w D., rep. A nr 11434/2001, za cenę nabycia 19 000 zł. W tym samym akcie notarialnym powódka H. B. ustanowiła na rzecz pozwanej J. F. dożywotnią bezpłatną służebność mieszkania polegającą na prawie korzystania z całego lokalu mieszkalnego nr (...) położonego na Osiedlu (...) w D.. Wartość tej służebności, według wieku uprawnionej wynoszącego 54 lata, określiła na kwotę 11 400 zł. Służebność została wpisana do działu III księgi wieczystej o nr (...) w dniu 23 listopada 2001 r.

Dowód: umowa sprzedaży – akt notarialny z dnia 19.11.2001 r. sporządzony przed notariusz L. B. w Kancelarii Notarialnej w D., rep. A nr 11434/2001 – w aktach księgi wieczystej o nr (...), odpis księgi wieczystej o nr (...) – k. 7-13.

H. B. cenę zakupu lokalu mieszkalnego w części 10 000 zł pokryła ze środków pozwanej J. F.. Pozostałą część w wysokości 9000 zł miała pokryć ze środków uzyskanych po likwidacji książeczki mieszkaniowej pozwanej, jednak okazało się, że nie mogła pobrać tych środków pieniężnych. Pozostałą część ceny pokryła więc z własnych środków. Powódka H. B. kupiła lokal nr (...) na Osiedlu (...) w D., aby pozwana mogła w nim samodzielnie mieszkać. Powódka w tym czasie mieszkała w innym lokalu, w sąsiednim budynku. Pozwana J. F. mieszkała we wskazanym lokalu do 2005 r. Od tego czasu nie powróciła do lokalu i nie zamieszkiwała w nim.

Dowód: przesłuchanie powódki H. B. – e-protokół z rozprawy z dnia 22.08.2017 r. – koperta k. 61.

Pozwana J. F. posiadała klucze do lokalu nr (...) na Osiedlu (...) w D.. Po tym jak powódka zmieniła drzwi wejściowe do mieszkania, w tym zamek, pozwana nie posiada obecnie kluczy. W lokalu tym znajdowały się rzeczy osobiste powódki, część z nich H. B. zawiozła do szpitalu w S., a pozostałą część wyrzuciła w 2016 r.

Dowód: przesłuchanie powódki H. B. – e-protokół z rozprawy z dnia 22.08.2017 r. – koperta k. 61.

W dniu 28 kwietnia 2005 r. pozwana J. F. została przyjęta do Wojewódzkiego Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w S. z rozpoznaniem schizofrenia paranoidalna. Została wypisana ze szpitala w dniu 14 czerwca 2005 r.

Dowód: karta informacyjna leczenia szpitalnego – k. 17.

H. B. jako opiekun dla całkowicie ubezwłasnowolnionej J. F. składała sprawozdania z opieki przez Sądem Rejonowym w Dzierżoniowie – sądem opiekuńczym. W sprawozdaniu złożonym w dniu 6 października 2005 r. H. B. podała, że od maja do końca lipca J. F. przebywała w szpitalu, zaś obecnie znajduje się w hospicjum w B.. W sprawozdaniu z dnia 8 lutego 2006 r. podała, że J. F. od 23 grudnia 2005 r. przebywa w Domu Pomocy Społecznej w B.. Mieszkanie w którym mieszkała pozwana, H. B. wyremontowała i wynajęła. Ze sprawozdań z dnia 14 lutego 2007 r., jak również z dnia 25 lutego 2005 r. wynikało, że pozwana nadal przebywa w Domu Pomocy Społecznej w B., zaś mieszkanie było nadal wynajmowane.

Dowód: protokoły z posiedzeń wykonawczych z dnia 6.10.2005 r. - k. 47, z dnia 8.02.2006 r. - k. 59, z dnia 14.02.2007 r. - k. 66, z dnia 25.02.2008 r. - k. 78.

Od dnia 24 grudnia 2005 r. pozwana J. F. stale przebywała w Domu Pomocy Społecznej w B..

Dowód: informacje Domu Pomocy Społecznej w B. z dnia 31.01.2006 r. - k. 58, z dnia 11.07.2006 r. k. 62, z dnia 11.01.2008 r. - k. 71-72, z dnia 23.04.2008 r. - k. 83.

Od 2005 r. wyłącznie H. B. utrzymywała lokal nr (...) na Osiedlu (...) w D., opłacała czynsz. Czyniła nakłady na ten lokal, wymieniła okna, drzwi.

Dowód: przesłuchanie powódki H. B. – e-protokół z rozprawy z dnia 22.08.2017 r. – koperta k. 61.

Postanowieniem Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 13 stycznia 2009 r., sygn. akt I Ns 203/08, ubezwłasnowolnienie J. F. zostało uchylone. Wobec czego Sąd Rejonowy w Dzierżoniowie w dniu 20 marca 2009 r. umorzył postępowanie opiekuńcze.

Dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie z dnia 20 marca 2009 r., sygn. akt Op 7/99, wraz z uzasadnieniem – w aktach o sygn. Op 7/99.

Aktualnie pozwana przebywa w Domu Pomocy Społecznej w C.. Ma 70 lat.

Bezsporne (a także: pismo Ośrodka Pomocy (...) w D. z dnia 24.04.2017 r. – k. 31.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zarówno prywatnych, jak również dokumentów urzędowych. Żadne z tych dokumentów nie budziły wątpliwości co do autentyczności i wiarygodności. Za wiarygodne Sąd uznał także zeznania powódki H. B.. Sąd pominął natomiast zeznania pozwanej J. F., gdyż ze względu na jej chorobę, a także stwierdzony w protokole utrudniony kontakt logiczny z pozwaną, co potwierdzają odpowiedzi na niektóre pytania dotyczące np. wieku pozwanej czy jej aktualnego miejsca zamieszkania, Sąd stwierdził że zeznaniom tym nie można przyznać mocy dowodowej.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlegało uwzględnieniu.

Podstawą prawną wystąpienia z powództwem jest przepis art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U.2017.1007), (dalej: u.k.w.h.), zgodnie z którym „w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności.”

W sytuacji, w której służebność została wpisana do księgi wieczystej, a następnie wygasła na skutek niewykonywania przez lat dziesięć, a pomimo to dalej figuruje w księdze wieczystej, mamy do czynienia ze wskazaną niezgodnością między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym.

Powódka H. B. wskazała, że przyczyną niezgodności między treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym było wygaśnięcie służebności osobistej mieszkania, zgodnie z przepisem art. 293 § 1 k.c. w zw. z art. 297 k.c. Stosownie do przepisu art. 293, „służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć”. Zgodnie natomiast z art. 297, „do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego”.

W doktrynie wskazuje się, że przepis art. 293 k.c. na mocy art. 297 k.c. znajduje „bezpośrednie” odniesienie do służebności osobistych, a więc także do służebności mieszkania (tak m.in.: G. Sikorski [w:] J. Ciszewski Jerzy (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. II, Lex 2014, K. Dadańska [w:] A. Kidyba (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom II. Własność i inne prawa rzeczowe, wyd. II, Lex 2012, E. Gniewek, Kodeks cywilny. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Komentarz, Lex 2001). Także w wyroku z dnia 16 kwietnia 1968 r., II Cr 187/68, Sąd Najwyższy wskazał że do służebności osobistych ma zastosowanie przepis art. 293 § 1 k.c., a więc i służebność osobista wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć.

U podstaw komentowanej regulacji art. 293 k.c. leży założenie, że jeśli przez 10 lat uprawniony nie korzystał ze swego prawa, jest to dowodem, że prawo to stało się zbędne i nie spełnia już celu, dla którego zostało ustanowione. Kwalifikacja niekorzystania ze służebności jest niezależna od charakteru jej przyczyny, tzn. okoliczności, czy ma ona charakter obiektywny, czy subiektywny. Niekorzystanie ze służebności może być więc zarówno wynikiem świadomego zaniechania przez uprawnionego, które wyraża jego brak zainteresowania tym prawem, jak i może wynikać z nieświadomości przysługującego mu prawa albo z powstania obiektywnej przeszkody w korzystaniu ze służebności (A. Sylwestrzak [w:] M. Balwicka-Szczyrba, G. Karaszewski, A. Sylwestrzak, Sąsiedztwo nieruchomości. Komentarz, Lex 2014).

Z akt Sądu Rejonowego w Dzierżoniowie o sygn. Op 7/99 wynika, że J. F. od dnia 24 grudnia 2005 r. przebywała w Domu Pomocy Społecznej w B.. W dniu 28 kwietnia 2005 r. została ona przyjęta do Szpitala w S., ale brak jest w aktach pewnych i jednoznacznych informacji, że od tego czasu do 24 grudnia 2005 r. nie zamieszkiwała w spornym lokalu. Z akt wynika zaś, że od dnia 24 grudnia 2005 r. pozwana J. F. nie powróciła do przedmiotowego lokalu i nie korzystała z mieszkania na Os. (...) w D.. Przy czym jak wynika z przesłuchania powódki, 10-letni termin niekorzystania przez powódkę z mieszkania miał charakter nieprzerwany. Skutek opisany w art. 293 § 1 k.c. następuje jedynie w następstwie nieprzerwanego 10-letniego niekorzystania ze służebności czynnej, a każdy przejaw korzystania z niej przerywa bieg tego terminu (A. Sylwestrzak [w:] M. Balwicka-Szczyrba, G. Karaszewski, A. Sylwestrzak, Sąsiedztwo nieruchomości. Komentarz, Lex 2014).

W ocenie Sądu nie ma znaczenia, że pozwana dysponowała kluczem do przedmiotowego lokalu dopóki powódka nie wymieniła drzwi bądź że pozwana jeszcze do 2016 r. miała tam swoje rzeczy osobiste, skoro w lokalu tym faktycznie nie zamieszkiwała, nie zajmowała go i nie zaspokajała w nim swoich potrzeb mieszkaniowych. Przesłanka niekorzystania ze służebności jest odwrotnością stanu polegającego na korzystaniu z niej. Przez korzystanie ze służebności należy rozumieć korzystanie z uprawnień mieszczących się w jej treści. W przypadku służebności czynnej (a taką jest służebność mieszkania) znamiona korzystania z niej manifestują się przez działania i dlatego są łatwiej uchwytne dla otoczenia. Stosunkowo łatwo można więc stwierdzić, czy uprawniony je podejmuje i kiedy miał miejsce ostatni ich przejaw (A. Sylwestrzak [w:] M. Balwicka-Szczyrba, G. Karaszewski, A. Sylwestrzak, Sąsiedztwo nieruchomości. Komentarz, Lex 2014).

Zatem w analizowanej sprawie wypełniła się dyspozycja przepisu art. 293 § 1 k.c. w zw. z art. 297 k.c. Dziesięcioletni termin niewykonywania przez pozwaną J. F. służebności mieszkania na Os. (...) w D. upłynął najpóźniej w dniu 24 grudnia 2015 r.

Sąd uznał, że zarzut nadużycia przez powódkę prawa podmiotowego (art. 5 k.c.) nie mógł zostać uwzględniony. Sąd nie kwestionuje okoliczności wskazywanych przez pełnomocnika pozwanej na uzasadnienie tego zarzutu – trudnej sytuacji osobistej pozwanej czy też tego, że większość środków pieniężnych na zakup mieszkania pochodziła od pozwanej. W danej sytuacji nie miał zastosowania art. 5 k.c., gdyż nie można mówić o nadużyciu prawa podmiotowego przez powódkę. Wygaśnięcie służebności wskutek bezczynności podmiotu uprawnionego przez 10 lat następuje bowiem z mocy samego prawa (ex lege) wraz z upływem oznaczonego terminu. Wyrok ma charakter deklaratywny, ponieważ potwierdza stan, który nastąpił z mocy prawa, z chwilą spełnienia przesłanki określonej w przepisie art. 293 k.c. (K. Dadańska [w:] A. Kidyba (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom II. Własność i inne prawa rzeczowe, wyd. II, Lex 2012). W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, że art. 5 nie może być podstawą odmowy stwierdzenia nabycia własności przez zasiedzenie, ponieważ nabycie to następuje ex lege (K. Czerwińska-Koral, Glosa do uchwały SN z 26 października 2007 r., III CZP 30/2007, LexisNexis nr 1645408, PPP 2008, nr 4, s. 95). Zarzut nadużycia prawa nie może być skutecznie podnoszony, gdy przepis prawa rozstrzyga w sposób jednoznaczny określoną sytuację, nie pozostawiając sądowi marginesu ocennego, nawet jeżeli można uznać, że dochodzi do pokrzywdzenia jednej ze stron (zob. uzasadnienie uchwały SN z 26 października 2007 r., III CZP 30/2007). Z analogiczną sytuacją mamy do czynienia w przypadku wygaśnięcia służebności wskutek jej niewykonywania przez lat 10, które to wygaśnięcie następuje ex lege. Wobec powyższego powództwo jako zasadne, podlegało uwzględnieniu.

Sąd nie orzekał w przedmiocie ponoszenia kosztów procesu przez strony z uwagi na cofnięcie przez pełnomocnika powódki na rozprawie w dniu 19 kwietnia 2018 r. wniosku o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu.

Pełnomocnik ustanowiony z urzędu dla pozwanej wniósł o przyznanie mu wynagrodzenia, zgodnie z obowiązującymi stawkami, wskazując jednocześnie, że opłata nie została zapłacona mu w całości lub w części. Wobec tego Sąd przyznał pełnomocnikowi stosowne wynagrodzenie, zgodnie z § 11 pkt 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U.2016.1715), powiększając je o stawkę podatku od towarów i usług na podstawie § 4 ust. 3 wymienionego rozporządzenia.